Trzech to już tłum. Wystawa Zygmunta Moryty

Zygmunt Moryto. Trzech to już tłum

Wystawa Zygmunta Moryty przedstawia sztukę oraz biografię artysty owianego legendą. Opolanie wspominają Morytę jako twórcę bardzo autentycznego, przyjmującego postawę “outsidera”. Funkcjonował on w swoim domu - pracowni, prywatnej świątyni, w której ukrył przed światem zbiór doświadczeń wrażliwego obserwatora rzeczywistości. Jego mieszkanie to również galeria ze zmienną ekspozycją, rozrastającą się przez lata, którą tylko niewielu mogło zobaczyć w całości. Odbiorcom z zewnątrz dawkował swoją sztukę nieregularnie, obdarowując bliskich lub realizując nieliczne ekspozycje - głównie w Opolu. Kuratorki wystawy przeniosły zbiór prac z dawnej pracowni artysty do Galerii Sztuki Współczesnej, uzupełniając go o artefakty wypożyczone z lokalnych muzeów. 

W opowieści o twórczości Zygmunta Moryty współistnieją dwa przenikające się wątki – malarstwa i grafiki warsztatowej. Pierwszą z dziedzin traktował jako szkice do drugiej, innym razem podkreślał, że tylko wtedy, gdy maluje, czuje się szczęśliwy. Ekspozycja w GSW ukazuje tę niezwykłą symbiozę. Zgromadzone prace pochodzą z różnych okresów twórczości artysty, który pozostawał aktywny na polu sztuki od końca lat 70. XX wieku, aż do swojej śmierci w 2021 r. Tytuł wystawy Trzech to już tłum ma swoje źródło w cyklu grafik tworzonym przez artystę w latach 1979 – 1983 (oraz pochodne wariacje na ten temat w późniejszych latach). Stanowi komentarz do wszystkich introwertycznych cech postaci z prac Moryty, niezależnie od medium którym się posługiwał.

Zygmunt Moryto – jak sam wspomina - już w czasie studiów „pokochał grafikę w metalu” -  zafascynowała go akwaforta i akwatinta. W grafikach artysty pojawia się człowiek w otoczeniu przedmiotów, zwierząt, miejskich krajobrazów – człowiek samotny – nawet wtedy, gdy towarzyszą mu inni ludzie. Elementy martwej natury tworzące tło dla ukazania postaci, stają się poetyckimi protezami, utrzymującymi niedoskonały świat codzienności. "Zygmunt Moryto – choć człowiek uważany za samotnika i indywidualistę – wielokrotnie zwracał uwagę, że impulsem do powstawania jego grafik są relacje międzyludzkie – człowiek istnieje w ścisłej symbiozie z innymi ludźmi - mówił w jednym z wywiadów […]. Jego grafiki są więc o ludziach z otaczającego go świata, są zapisem obserwatora…”.

Malarstwo artysty powtarza zasadniczo charakter grafik, eksponując postaci zaniepokojone codziennością -  pełne „burzliwej apatii”. Zdają się być one jednak jeszcze bardziej zwrócone do „wewnątrz”. Rachityczne kobiety, dzieci oraz mężczyźni wypełniający każde z płócien, zostają zawieszeni w nieokreślonej przestrzeni obrazu, która nie ukazuje żadnego konkretnego wnętrza. Malowane postaci są uwięzione we wrażliwości samego twórcy; stanowią byty osobne, żywe - jednak naznaczone nieuchronną myślą o odejściu. Moryto każdorazowo podkreśla wątłą biologicznością bohaterów płócien, otocza ich aurą niewypowiedzianego lęku i pozostawia “bez tytułu”. 

W pracach malarza cały czas wyczuwalna jest konfrontacja życia i śmierci. „Częsty zabieg kompozycyjny – ujęcie sylwetki z profilu, na poły w świetle, na poły w cieniu, na tle intensywnej gry plam barwnych – zdaje się mieć funkcję symboliczną; ukazuje zmaganie, a może wprost przeciwnie – jedność, chwili szczęścia i skurczu umierającego organizmu. […]To nadawanie życiu znamion śmierci (i na odwrót) jest najbardziej wyraziste we wciąż powtarzanym przez malarza klasycznym temacie aktu. Akty u Moryty są widmowo blade, wypłowiałe i letargiczne. Horyzontalne ułożenie modelki przywodzi na myśl upozowanie ciała na katafalku i bardziej kojarzy się z ceremonią pogrzebową niż z rozkoszami alkowy [...] w tym malarstwie jest stała zasada – im więcej słońca tym intensywniejszy mrok”.

Zebrane na wystawie prace tworzą opowieść o artyście, który poszukiwał prawdy w codziennych praktykach. Niczym skrupulatny pracownik wielkiego laboratorium, badał i rozpracowywał dostarczone mu próbki ludzkich materiałów; destylował je ze zbytecznego sztafażu, wypłukiwał i próbował dotrzeć do samej ich istoty, pytając co znajduje się na dnie. Odpowiedź może niepokoić.

Bez względu na technikę tworzenia, Moryto mówił ciągle o wyobcowaniu, niepokojach i upiornej cielesności, która prowadzi nas do nieuchronnego końca. Sztuka stanowiła dla niego podstawowy środek komunikacji z otoczeniem, bez zbędnych słów, gestów i nadmiernych interpretacji.

• Cytaty pochodzą z wydawnictwa towarzyszącego wystawie, teksty: 
  Joanna Filipczyk Specyficzny i trudny warsztat pracy, czyli grafika Zygmunta Moryty oraz Łukasz Kropiowski Burzliwa apatia, w: Zygmunt Moryto, Malarstwo i grafika, Opole 2018. 
• Wydawnictwo Zygmunt Moryto, Malarstwo i grafika, Opole 2018, w cenie 35 zł, do nabycia w kasie GSW lub w sklepiku internetowym galerii. 
  
  
• Kuratorki wystawy: Joanna Filipczyk, Agnieszka Dela-Kropiowska
  
  
• W ramach wystawy prezentowany jest film  pt. Trzech to już tłum. P.S. Pies autorstwa Andrzeja Levego Lewczaka.  Fragmenty filmu zostały wplecione w ekspozycję główną. Film - w premierowej odsłonie - przedstawia postawę artystyczną i życiową artysty; dokonane wybory i ich konsekwencje. Materiał zrealizowany w latach 2005-2023.
  Film dostępny codziennie o g.17.00 (w weekendy dodatkowa projekcja g.14.00). Wyjątek w dniu 2.04 (niedziela), film wyświetlony będzie po zaplanowanym spotkaniu, tj. około g.17.45.

• Oprawa graficzna wystawy: Patrycja Kucik
  
• Dziękujemy rodzinie artysty za zaangażowane i pomoc w realizacji wystawy
• Dziękujemy Centralnemu Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu oraz Muzeum Śląska Opolskiego za możliwość wypożyczenia eksponatów.
  
  

Zygmunt Moryto

Zygmunt Moryto urodził się w 1954 roku w Kluczborku, zmarł w 2021 roku w Opolu. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uzyskał dyplom wyróżniony medalem ASP w pracowni miedziorytu prof. Mieczysława Wejmana oraz dyplom w pracowni malarstwa prof. Jana Świderskiego. Po studiach zamieszkał w Opolu gdzie tworzył aż do śmierci.

Wystawy indywidualne

1979 – Malarstwo i grafika, Miejski Dom Kultury, Olesno
1980 – Kramy Dominikańskie, Galeria Sztuki Współczesnej, Kraków
1981 – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Opole
1982 – Malarstwo, Pracownie Sztuk Plastycznych, Opole
          – Malarstwo, Nyski Dom Kultury, Nysa
1983 – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Opole
          – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów
1984 – Grafika, Poczdam (Niemcy)
1989 - Grafika i malarstwo, Duren, (Niemcy)
2008 – Malarstwo, BP Atelier, Opole
2009 – Malarstwo i grafika, BP Atelier, Opole
2010 – Obrazy nowe, Galeria Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Opole
2013 – Grafika, BP Atelier, Opole

Najważniejsze wystawy zbiorowe

1978 – Wrocławskie Konfrontacje Młodych, Wrocław
1979 – Dyplomy ’79, Zachęta, Warszawa
           – Wystawa grafiki, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Łódź
          – Wystawa grafiki pracowników ASP, Kraków
1980 – Wystawa grafiki pracowników ASP, Strasbourg (Francja)
          – Wystawa malarstwa, Kraków
          – XXXIV Salon Zimowy, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Radom
          – III Ogólnopolska Wystawa Malarstwa Akwarelowego, Biuro Wystaw Artystycznych, Wrocław
          – Ogólnopolska wystawa malarstwa Bielska Jesień,Biuro Wystaw Artystycznych, Bielsko-Biała
          – Wystawa pokonkursowa im. Zygmunta Rafała Pomorskiego, Katowice
1981 – XXXV Salon Zimowy, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Radom
           – Salon Wiosenny Malarstwa, BWA, Opole
           – Ogólnopolskie triennale Prezentacja portretu współczesnego, Biuro Wystaw Artystycznych,
              Radom
1982 – Wiosenny Salon Malarstwa, BWA, Opole
1983 – Wystawa grafiki, Kuopio (Finlandia)
         – 25 lat Biura Wystaw Artystycznych, BWA, Opole
1984 – Wiosenny Salon Malarstwa, BWA, Opole
1985 – Salon Wiosenny Plastyki, BWA, Opole
1987 – Salon Wiosenny Malarstwa, Grafiki i Rzeźby, BWA, Opole
          – Zygmunt Moryto, Bolesław Polnar. Malarstwo, BWA, Opole
1988 – Salon Wiosenny Plastyki, BWA, Opole
          – 30-lecie Biura Wystaw Artystycznych, BWA, Opole
1992 – Współczesne malarstwo polskie, BWA, Opole
2008 – Malarstwo, Zamek, Ostrawa (Czechy)
2009 – Malarstwo, Zamek, Ostrawa (Czechy)
2010 – Opole Gł./Kraków Gł./ Opole Gł., Mariusz Dudek, Zygmunt Moryto, Bolesław Polnar,
             Galeria Sztuki Współczesnej, Opole
2014 – Wolność i zniewolenie, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu,
            Opole
2018 – Kolekcja GSW od 1958 do dzisiaj, Galeria Sztuki Współczesnej, Opole

Program towarzyszący wystawie

• 19.02 (niedziela) g.16.00 - oprowadzanie Joanny Filipczyk
  
  
• 7.03 (wtorek), g. 17.00
  oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale główne GSW | wstęp wolny

• 9.03 (czwartek), g. 18.00
  oprowadzanie autorskie Andrzeja Sznejweisa
  sale główne GSW | wstęp wolny

• 10. 03 (piątek), g. 12.00
  oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale główne GSW | wstęp wolny

• 12. 03 (niedziele), g. 16.00
  oprowadzanie "Niebo jest nasze"
  prowadzenie: Justyny Oleksy

• 14.03 (wtorek), g. 17.00
  oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale główne GSW | wstęp wolny

• 19.03 (niedziela)
  - 12.00
  oprowadzanie w języku ukraińskim
  prowadzenie: Antonina Kalinichenko
  sale główne GSW | wstęp wolny
  - 16.00
  oprowadzanie kuratorskie Joanny Filipczyk
  sale główne GSW | wstęp wolny

• 23.03 (czwartek), g. 18.00
  oprowadzanie w języku angielskim
  prowadzenie: Marta Miś
  sale główne GSW | wstęp wolny
  
  
• 24.03 (piątek)
  - 12.00
  oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale górne GSW | wstęp wolny
  - 17.00
  oprowadzanie dla osób niesłyszących
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  tłumaczenie na PJM: Iwona Błaszczyk
  sale główne GSW | wstęp wolny
  
  
• 26.03 (niedziela), g. 16.00
  oprowadzanie "Chmur badając fatalność"
  prowadzenie: Justyna Oleksy
  sale górne GSW | wstęp wolny
  
  
• 28.03 (wtorek), g. 17.00
  oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale górne GSW | wstęp wolny
  
  
• 30.03 (czwartek), g. 18.00
  wykład dr Karoliny Zychowicz
  o twórczości Mieczysława Wejmana
  
  
• 02.04 (niedziela), g.16.00
  spotkanie "Zygmunt i przyjaciele"
  Wstęp wolny! 
  
  
• 13.04 (czwartek), g. 18.00
  wykład Ciche, bezbronne piękno...
  Prace Mariana Kruczka w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku
  prowadzenie: Dorota Szomko-Osękowska
  sala dolna GSW | wstęp wolny
  
  
• 14.04 (piątek),g . 12.00
  oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
  prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
  sale główne GSW| wstęp wolny
  
  
• 16.04 (niedziela), g. 16.00
  finisażowe oprowadzanie kuratorskie Agnieszki Deli-Kropiowskiej

Dostępność wystawy

Galeria Sztuki Współczesnej, Plac Teatralny 12, 45-056 Opole

Do budynku prowadzi jedno wejście przez szklane drzwi od strony Placu Jana Pawła II. Do wejścia od strony Jana Pawła II prowadzą schody. Do budynku można również dotrzeć z poziomu chodnika od strony ul. Kośnego (chodnik z kostki brukowej). Nad wejściem nie ma głośników naprowadzających dźwiękowo.

W budynku nie ma pętli indukcyjnych. W budynku nie ma oznaczeń w alfabecie braille'a ani oznaczeń kontrastowych lub w druku powiększonym dla osób niewidomych i słabowidzących.

Wystawa w GSW dostępna na 1.piętrze galerii. Brak windy i podnośnika na terenie instytucji. Toaleta niedostępna dla osób z niepełnosprawnością ruchową.