Przejdź do treści

Trzech to już tłum. Wystawa Zygmunta Moryty

Lokalizacja Galeria Sztuki Współczesnej
Czas 17.02.2023 - 16.04.2023

Zygmunt Moryto. Trzech to już tłum

Wystawa Zygmunta Moryty przedstawia sztukę oraz biografię artysty owianego legendą. Opolanie wspominają Morytę jako twórcę bardzo autentycznego, przyjmującego postawę “outsidera”. Funkcjonował on w swoim domu - pracowni, prywatnej świątyni, w której ukrył przed światem zbiór doświadczeń wrażliwego obserwatora rzeczywistości. Jego mieszkanie to również galeria ze zmienną ekspozycją, rozrastającą się przez lata, którą tylko niewielu mogło zobaczyć w całości. Odbiorcom z zewnątrz dawkował swoją sztukę nieregularnie, obdarowując bliskich lub realizując nieliczne ekspozycje - głównie w Opolu. Kuratorki wystawy przeniosły zbiór prac z dawnej pracowni artysty do Galerii Sztuki Współczesnej, uzupełniając go o artefakty wypożyczone z lokalnych muzeów. 

W opowieści o twórczości Zygmunta Moryty współistnieją dwa przenikające się wątki – malarstwa i grafiki warsztatowej. Pierwszą z dziedzin traktował jako szkice do drugiej, innym razem podkreślał, że tylko wtedy, gdy maluje, czuje się szczęśliwy. Ekspozycja w GSW ukazuje tę niezwykłą symbiozę. Zgromadzone prace pochodzą z różnych okresów twórczości artysty, który pozostawał aktywny na polu sztuki od końca lat 70. XX wieku, aż do swojej śmierci w 2021 r. Tytuł wystawy Trzech to już tłum ma swoje źródło w cyklu grafik tworzonym przez artystę w latach 1979 – 1983 (oraz pochodne wariacje na ten temat w późniejszych latach). Stanowi komentarz do wszystkich introwertycznych cech postaci z prac Moryty, niezależnie od medium którym się posługiwał.

Zygmunt Moryto – jak sam wspomina - już w czasie studiów „pokochał grafikę w metalu” -  zafascynowała go akwaforta i akwatinta. W grafikach artysty pojawia się człowiek w otoczeniu przedmiotów, zwierząt, miejskich krajobrazów – człowiek samotny – nawet wtedy, gdy towarzyszą mu inni ludzie. Elementy martwej natury tworzące tło dla ukazania postaci, stają się poetyckimi protezami, utrzymującymi niedoskonały świat codzienności. "Zygmunt Moryto – choć człowiek uważany za samotnika i indywidualistę – wielokrotnie zwracał uwagę, że impulsem do powstawania jego grafik są relacje międzyludzkie – człowiek istnieje w ścisłej symbiozie z innymi ludźmi - mówił w jednym z wywiadów […]. Jego grafiki są więc o ludziach z otaczającego go świata, są zapisem obserwatora…”.

Malarstwo artysty powtarza zasadniczo charakter grafik, eksponując postaci zaniepokojone codziennością -  pełne „burzliwej apatii”. Zdają się być one jednak jeszcze bardziej zwrócone do „wewnątrz”. Rachityczne kobiety, dzieci oraz mężczyźni wypełniający każde z płócien, zostają zawieszeni w nieokreślonej przestrzeni obrazu, która nie ukazuje żadnego konkretnego wnętrza. Malowane postaci są uwięzione we wrażliwości samego twórcy; stanowią byty osobne, żywe - jednak naznaczone nieuchronną myślą o odejściu. Moryto każdorazowo podkreśla wątłą biologicznością bohaterów płócien, otocza ich aurą niewypowiedzianego lęku i pozostawia “bez tytułu”. 

W pracach malarza cały czas wyczuwalna jest konfrontacja życia i śmierci. „Częsty zabieg kompozycyjny – ujęcie sylwetki z profilu, na poły w świetle, na poły w cieniu, na tle intensywnej gry plam barwnych – zdaje się mieć funkcję symboliczną; ukazuje zmaganie, a może wprost przeciwnie – jedność, chwili szczęścia i skurczu umierającego organizmu. […]To nadawanie życiu znamion śmierci (i na odwrót) jest najbardziej wyraziste we wciąż powtarzanym przez malarza klasycznym temacie aktu. Akty u Moryty są widmowo blade, wypłowiałe i letargiczne. Horyzontalne ułożenie modelki przywodzi na myśl upozowanie ciała na katafalku i bardziej kojarzy się z ceremonią pogrzebową niż z rozkoszami alkowy [...] w tym malarstwie jest stała zasada – im więcej słońca tym intensywniejszy mrok”.

Zebrane na wystawie prace tworzą opowieść o artyście, który poszukiwał prawdy w codziennych praktykach. Niczym skrupulatny pracownik wielkiego laboratorium, badał i rozpracowywał dostarczone mu próbki ludzkich materiałów; destylował je ze zbytecznego sztafażu, wypłukiwał i próbował dotrzeć do samej ich istoty, pytając co znajduje się na dnie. Odpowiedź może niepokoić.

Bez względu na technikę tworzenia, Moryto mówił ciągle o wyobcowaniu, niepokojach i upiornej cielesności, która prowadzi nas do nieuchronnego końca. Sztuka stanowiła dla niego podstawowy środek komunikacji z otoczeniem, bez zbędnych słów, gestów i nadmiernych interpretacji.


  • Cytaty pochodzą z wydawnictwa towarzyszącego wystawie, teksty: 
    Joanna Filipczyk Specyficzny i trudny warsztat pracy, czyli grafika Zygmunta Moryty oraz Łukasz Kropiowski Burzliwa apatia, w: Zygmunt Moryto, Malarstwo i grafika, Opole 2018. 
  • Wydawnictwo Zygmunt Moryto, Malarstwo i grafika, Opole 2018, w cenie 35 zł, do nabycia w kasie GSW lub w sklepiku internetowym galerii. 

  • Kuratorki wystawy: Joanna Filipczyk, Agnieszka Dela-Kropiowska

  • W ramach wystawy prezentowany jest film  pt. Trzech to już tłum. P.S. Pies autorstwa Andrzeja Levego Lewczaka.  Fragmenty filmu zostały wplecione w ekspozycję główną. Film - w premierowej odsłonie - przedstawia postawę artystyczną i życiową artysty; dokonane wybory i ich konsekwencje. Materiał zrealizowany w latach 2005-2023.
    Film dostępny codziennie o g.17.00 (w weekendy dodatkowa projekcja g.14.00). Wyjątek w dniu 2.04 (niedziela), film wyświetlony będzie po zaplanowanym spotkaniu, tj. około g.17.45.
  • Oprawa graficzna wystawy: Patrycja Kucik
  • Dziękujemy rodzinie artysty za zaangażowane i pomoc w realizacji wystawy
  • Dziękujemy Centralnemu Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu oraz Muzeum Śląska Opolskiego za możliwość wypożyczenia eksponatów.

Zygmunt Moryto

Zygmunt Moryto urodził się w 1954 roku w Kluczborku, zmarł w 2021 roku w Opolu. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uzyskał dyplom wyróżniony medalem ASP w pracowni miedziorytu prof. Mieczysława Wejmana oraz dyplom w pracowni malarstwa prof. Jana Świderskiego. Po studiach zamieszkał w Opolu gdzie tworzył aż do śmierci.

Wystawy indywidualne

1979 – Malarstwo i grafika, Miejski Dom Kultury, Olesno
1980 – Kramy Dominikańskie, Galeria Sztuki Współczesnej, Kraków
1981 – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Opole
1982 – Malarstwo, Pracownie Sztuk Plastycznych, Opole
          – Malarstwo, Nyski Dom Kultury, Nysa
1983 – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Opole
          – Malarstwo i grafika, Biuro Wystaw Artystycznych, Rzeszów
1984 – Grafika, Poczdam (Niemcy)
1989 - Grafika i malarstwo, Duren, (Niemcy)
2008 – Malarstwo, BP Atelier, Opole
2009 – Malarstwo i grafika, BP Atelier, Opole
2010 – Obrazy nowe, Galeria Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Opole
2013 – Grafika, BP Atelier, Opole

Najważniejsze wystawy zbiorowe

1978 – Wrocławskie Konfrontacje Młodych, Wrocław
1979 – Dyplomy ’79, Zachęta, Warszawa
           – Wystawa grafiki, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Łódź
          – Wystawa grafiki pracowników ASP, Kraków
1980 – Wystawa grafiki pracowników ASP, Strasbourg (Francja)
          – Wystawa malarstwa, Kraków
          – XXXIV Salon Zimowy, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Radom
          – III Ogólnopolska Wystawa Malarstwa Akwarelowego, Biuro Wystaw Artystycznych, Wrocław
          – Ogólnopolska wystawa malarstwa Bielska Jesień,Biuro Wystaw Artystycznych, Bielsko-Biała
          – Wystawa pokonkursowa im. Zygmunta Rafała Pomorskiego, Katowice
1981 – XXXV Salon Zimowy, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Radom
           – Salon Wiosenny Malarstwa, BWA, Opole
           – Ogólnopolskie triennale Prezentacja portretu współczesnego, Biuro Wystaw Artystycznych,
              Radom
1982 – Wiosenny Salon Malarstwa, BWA, Opole
1983 – Wystawa grafiki, Kuopio (Finlandia)
         – 25 lat Biura Wystaw Artystycznych, BWA, Opole
1984 – Wiosenny Salon Malarstwa, BWA, Opole
1985 – Salon Wiosenny Plastyki, BWA, Opole
1987 – Salon Wiosenny Malarstwa, Grafiki i Rzeźby, BWA, Opole
          – Zygmunt Moryto, Bolesław Polnar. Malarstwo, BWA, Opole
1988 – Salon Wiosenny Plastyki, BWA, Opole
          – 30-lecie Biura Wystaw Artystycznych, BWA, Opole
1992 – Współczesne malarstwo polskie, BWA, Opole
2008 – Malarstwo, Zamek, Ostrawa (Czechy)
2009 – Malarstwo, Zamek, Ostrawa (Czechy)
2010 – Opole Gł./Kraków Gł./ Opole Gł., Mariusz Dudek, Zygmunt Moryto, Bolesław Polnar,
             Galeria Sztuki Współczesnej, Opole
2014 – Wolność i zniewolenie, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu,
            Opole
2018 – Kolekcja GSW od 1958 do dzisiaj, Galeria Sztuki Współczesnej, Opole


Program towarzyszący wystawie

  • 19.02 (niedziela) g.16.00 - oprowadzanie Joanny Filipczyk

  • 7.03 (wtorek), g. 17.00
    oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale główne GSW | wstęp wolny
  • 9.03 (czwartek), g. 18.00
    oprowadzanie autorskie Andrzeja Sznejweisa
    sale główne GSW | wstęp wolny

  • 10. 03 (piątek), g. 12.00
    oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale główne GSW | wstęp wolny

  • 12. 03 (niedziele), g. 16.00
    oprowadzanie "Niebo jest nasze"
    prowadzenie: Justyny Oleksy

  • 14.03 (wtorek), g. 17.00
    oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale główne GSW | wstęp wolny
  • 19.03 (niedziela)
    - 12.00
    oprowadzanie w języku ukraińskim
    prowadzenie: Antonina Kalinichenko
    sale główne GSW | wstęp wolny
    - 16.00
    oprowadzanie kuratorskie Joanny Filipczyk
    sale główne GSW | wstęp wolny
  • 23.03 (czwartek), g. 18.00
    oprowadzanie w języku angielskim
    prowadzenie: Marta Miś
    sale główne GSW | wstęp wolny

  • 24.03 (piątek)
    - 12.00
    oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale górne GSW | wstęp wolny
    - 17.00
    oprowadzanie dla osób niesłyszących
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    tłumaczenie na PJM: Iwona Błaszczyk
    sale główne GSW | wstęp wolny

  • 26.03 (niedziela), g. 16.00
    oprowadzanie "Chmur badając fatalność"
    prowadzenie: Justyna Oleksy
    sale górne GSW | wstęp wolny

  • 28.03 (wtorek), g. 17.00
    oprowadzanie z cyklu "Wystawa po pracy"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale górne GSW | wstęp wolny

  • 30.03 (czwartek), g. 18.00
    wykład dr Karoliny Zychowicz
    o twórczości Mieczysława Wejmana

  • 02.04 (niedziela), g.16.00
    spotkanie "Zygmunt i przyjaciele"
    Wstęp wolny! 

  • 13.04 (czwartek), g. 18.00
    wykład Ciche, bezbronne piękno...
    Prace Mariana Kruczka w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku
    prowadzenie: Dorota Szomko-Osękowska
    sala dolna GSW | wstęp wolny

  • 14.04 (piątek),g . 12.00
    oprowadzanie z cyklu "W samo południe"
    prowadzenie: Agnieszka Dela-Kropiowska
    sale główne GSW| wstęp wolny

  • 16.04 (niedziela), g. 16.00
    finisażowe oprowadzanie kuratorskie Agnieszki Deli-Kropiowskiej


Dostępność wystawy

Galeria Sztuki Współczesnej, Plac Teatralny 12, 45-056 Opole

Do budynku prowadzi jedno wejście przez szklane drzwi od strony Placu Jana Pawła II. Do wejścia od strony Jana Pawła II prowadzą schody. Do budynku można również dotrzeć z poziomu chodnika od strony ul. Kośnego (chodnik z kostki brukowej). Nad wejściem nie ma głośników naprowadzających dźwiękowo.

W budynku nie ma pętli indukcyjnych. W budynku nie ma oznaczeń w alfabecie braille'a ani oznaczeń kontrastowych lub w druku powiększonym dla osób niewidomych i słabowidzących.

Wystawa w GSW dostępna na 1.piętrze galerii. Brak windy i podnośnika na terenie instytucji. Toaleta niedostępna dla osób z niepełnosprawnością ruchową.